İran'da başkentin güneye taşınması için çalışma başlatıldı

İran'da gündem başkentin taşınıp taşınmaması...

İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, önceki gün Hatemu'l Enbiya Karargahı'nı ziyaretinde yaptığı konuşmada, geçmişte tartışılan, başkentin Tahran'dan taşınması konusunu bir kez daha gündeme getirdi.

"TAŞIMAKTAN BAŞKA BİR ŞANSIMIZ YOK"

Tahran'ın başkent kalmasının başta ekonomik olmak üzere birtakım nedenlerden dolayı imkansız hale geldiğini düşündüğünü dile getiren İran Cumhurbaşkanı, "Ülkenin başkenti Tahran, çözülemeyen sorunlarla karşı karşıya. Ne yaparsak yapalım zaman kaybediyoruz. Dolayısıyla ülkenin ekonomik ve siyasi merkezini güneye ve denize yakın bir yere taşımaktan başka seçeneğimiz yok." ifadelerini kullandı.

Pezeşkiyan, Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı Muhammed Rıza Arif'in başkentin taşınması planlarını takip etmekle görevlendirildiğinin bilgisini paylaşarak, "Bu konunun göz ardı edilmesi, ülkeyi gelecekte çevre krizleri ve daha birçok sorunla karşı karşıya bırakabilir." dedi.

GEÇTİĞİMİZ YILLARDA DA GÜNDEME GELMİŞTİ

Kararın gerekçeleri, uygulanabilirliği ve potansiyel sonuçları, daha önceki yıllarda da İran'da gündeme gelmiş ancak imkansızlıklar nedeniyle hayata geçirilememişti.

Başkent Tahran, İran’ın siyasi, ekonomik ve kültürel merkezi olarak ülke yönetiminde kilit bir rol oynuyor ancak şehir, taşıdığı bu ağırlığın altında eziliyor.

Tahran yıllardır yüksek nüfus, hava kirliliği, deprem riski, su kıtlığı, zemin çökmesinden muzdarip.

ALTYAPI YÜKSEK NÜFUSU KALDIRMIYOR

Tahran kenti yaklaşık 15 milyonluk şehir nüfusuna ve eyalet sınırları içinde 20 milyona yaklaşan bir yerleşim alanına sahip.

Bu yoğunluk, şehirde konut, ulaşım, sağlık ve eğitim gibi temel hizmetlerin sağlanmasında ciddi sorunlar oluşturuyor.

Nüfus baskısı, ekonomik verimliliği düşürmekle kalmıyor, aynı zamanda şehrin yaşam kalitesini de olumsuz etkiliyor.

NÜFUS ARTMAYA DEVAM EDECEK

İran Cumhurbaşkanlığına bağlı İlerleme ve Kalkınma Merkezinin 2018'de hazırladığı raporda, Tahran'ın nüfusu 30 yıl içinde 20 milyon artabilir ve bu durum da şehir yönetimini neredeyse imkansız hale getirebilir.

İran Şehir Ekonomisi Bilimsel Birliği de şehrin nüfusunun altyapı kapasitesinin yüzde 70 üzerinde olduğunu ve bu durumun yaşam koşullarını olumsuz etkilediğine vurgu yapan bir rapor yayımladı.

HAVA KİRLİLİĞİ ÖLÜMCÜL BOYUTLARDA

Öte yandan hava kirliliği, Tahran'ın en büyük sorunlarından biri olarak öne çıkıyor. Uzmanlar sık sık bu sorunun ölümcül noktalara geldiğine vurgu yapıyor.

İran Sağlık Bakanlığı Hava Sağlığı ve İklim Değişikliği Daire Başkanı Abbas Şahsuni, Kasım 2022'de yaptığı açıklamada, hava kirliliğinin bir yılda, ülke genelinde 20 bin 800 kişinin, başkent Tahran'da ise 6 bin 400 kişinin ölümüne neden olduğunu belirtmişti.

Tahran Çevre ve Şehircilik Hizmetleri Komisyonu Başkanı Mehdi Pirhadi de Aralık 2023'te yaptığı açıklamada, ülkedeki hava kirliliğinin bir yılda 27 binden fazla kişinin ölümüne yol açtığını duyurdu.

DEPREM RİSKİ

Tahran, birinci derece deprem kuşağında yer alıyor. Çok sayıda fay hattının geçtiği İran'ın başkenti Tahran'da uzmanlar, olası bir sarsıntının milyonlarca insanın yaşamını tehlikeye atacağını belirtiyor.

Alp-Himalaya deprem kuşağında yer alan Tahran'ın 7'nin üzerinde büyüklüğe sahip tarihsel deprem kayıtlarını gösteren birkaç aktif fay ile çevrili olduğu aktarılıyor.

Tahran'ın yoğun nüfus dağılımı ve çeşitli kırılganlık faktörleriyle dünya çapında yüksek deprem riski taşıyan ilk 20 mega şehirden biri olduğu değerlendiriliyor.

BİNALARIN YÜZDE 60'I DEPREME DAYANIKSIZ

Tahran Belediyesi Risk Yönetimi Birimi Müdürü Rıza Keremi Muhammedi, Eylül 2021'de yaptığı açıklamada, başkentte bulunan binaların yüzde 60’ının depreme dayanıklılık standartlarını karşılamadığına dikkati çekti.

Söz konusu binaların şiddetli bir deprem sırasında ciddi hasar görebileceğini belirten Muhammedi, büyük bir depremde binaların yüzde 20'sinin tamamen yıkılacağı uyarısını yaptı.

Tahran Belediyesi Kent Konseyi İnşaat ve Alt Yapı Komitesi Başkanı Muhammed Agamiri de konuya ilişkin Ağustos 2023'te yaptığı değerlendirmede, başkentte meydana gelmesi muhtemel şiddetli bir depremin gerekli tedbirlerin alınmaması halinde en az 300 bin kişinin ölümüne yol açacağı uyarısında bulundu.

Agamiri, Tahran'ın başkent olması nedeniyle muhtemel bir şiddetli depremin tüm ülkeyi etkileyeceğine dikkati çekerek, Tahran şehrinin altyapısını da "çok savunmasız" ifadeleriyle değerlendirdi.

TAHRAN YILDA 25 SANTİMETRE ÇÖKÜYOR

Diğer yandan İran İnşaat ve İskan Araştırmaları Merkezinden bilim adamlarının, 2018'de "Nature" dergisinde yayımladıkları makalede, Tahran'ın her yıl ortalama 25 santimetre çöktüğü bildirildi.

2003-2017 yılları arasında uydu fotoğraflarını inceleyen bilim adamları, şehir merkezinin yüzde 10'unu ve kuzeybatıdaki kırsal alanları içine alan bölgenin her yıl 25 santimetre yere battığını tespit etti.

Bölgedeki yer çökmesi düzeyinin dünyanın en yüksek seviyesinde olduğuna dikkati çeken bilim adamları, bunun sebebinin artan nüfusun ihtiyaçlarını karşılamak üzere inşa edilen barajlar, dönemsel kıtlıklar ve kaçak su kuyuları nedeniyle yer altı sularının tükenmeye yüz tutması olduğunu kaydetti.

BİNALARIN YÜZDE 60'I DEPREME DAYANIKSIZ

Tahran Belediyesi Risk Yönetimi Birimi Müdürü Rıza Keremi Muhammedi, Eylül 2021'de yaptığı açıklamada, başkentte bulunan binaların yüzde 60’ının depreme dayanıklılık standartlarını karşılamadığına dikkati çekti.

Söz konusu binaların şiddetli bir deprem sırasında ciddi hasar görebileceğini belirten Muhammedi, büyük bir depremde binaların yüzde 20'sinin tamamen yıkılacağı uyarısını yaptı.

Tahran Belediyesi Kent Konseyi İnşaat ve Alt Yapı Komitesi Başkanı Muhammed Agamiri de konuya ilişkin Ağustos 2023'te yaptığı değerlendirmede, başkentte meydana gelmesi muhtemel şiddetli bir depremin gerekli tedbirlerin alınmaması halinde en az 300 bin kişinin ölümüne yol açacağı uyarısında bulundu.

Agamiri, Tahran'ın başkent olması nedeniyle muhtemel bir şiddetli depremin tüm ülkeyi etkileyeceğine dikkati çekerek, Tahran şehrinin altyapısını da "çok savunmasız" ifadeleriyle değerlendirdi.

TAHRAN YILDA 25 SANTİMETRE ÇÖKÜYOR

Diğer yandan İran İnşaat ve İskan Araştırmaları Merkezinden bilim adamlarının, 2018'de "Nature" dergisinde yayımladıkları makalede, Tahran'ın her yıl ortalama 25 santimetre çöktüğü bildirildi.

2003-2017 yılları arasında uydu fotoğraflarını inceleyen bilim adamları, şehir merkezinin yüzde 10'unu ve kuzeybatıdaki kırsal alanları içine alan bölgenin her yıl 25 santimetre yere battığını tespit etti.

Bölgedeki yer çökmesi düzeyinin dünyanın en yüksek seviyesinde olduğuna dikkati çeken bilim adamları, bunun sebebinin artan nüfusun ihtiyaçlarını karşılamak üzere inşa edilen barajlar, dönemsel kıtlıklar ve kaçak su kuyuları nedeniyle yer altı sularının tükenmeye yüz tutması olduğunu kaydetti.

AŞKENTİ TAŞIMAK MÜMKÜN MÜ?

Eğer bu plan başarılı bir şekilde uygulanırsa, İran sadece daha güvenli ve modern bir başkente kavuşmakla kalmayacak, aynı zamanda ekonomik, sosyal ve çevresel sorunlarını da büyük ölçüde hafifletebilecek ancak bu değişimin etkili bir şekilde hayata geçirilmesi, güçlü bir siyasi irade, güçlü ekonomi, detaylı bir planlama ve geniş çaplı bir toplumsal desteği gerektiriyor.

Şu anda İran'ın özellikle ekonomi konusunda büyük sorunlarla boğuşması nedeniyle en azından yakın vadede bu planın gerçekleşmesi öngörülmüyor.

Gelecek yıllarda bu sürecin nasıl ilerleyeceği, İran’ın ulusal kalkınma vizyonunu ve bölgesel rolünü önemli ölçüde etkileyecek.

Tahran’ın taşınması, sadece bir coğrafi değişim değil, ülkenin geleceği için bir dönüşümün de habercisi olabilir.