Ulu şehir Bursa’da ilk önce Anadolu Selçuklularının İznik’te temeli atıldı. Yüzyıllar sonrada Osmanlı imparatorluğunun kuruluşuna ev sahipliği yaptı. II asırdan fazla Osmanlı’ya başkentlik yapan Bursa, devleti Bey Sarayında yönetti…
Süleyman şahla başlayan serüven Orhangazi’nin Bursa’yı fethi etmesiyle tamamlandı. İznik kısa bir süreliğine de olsa Anadolu Selçuklunun başkentliğini yaparak Anadolu Selçuklu devletinin temeli atılmış oldu. Haçlı seferleri nedeniyle İznik’te fazla tutunamayan Anadolu Selçuklu devleti başkenti taşımak zorunda kaldı.
Osman Gazi’nin düşü olan Bursa’yı oğlu Orhan Gazi fetih ederek babasının rüyasını gerçekleştirdi. Bursa’yı fetih ederek başkent yapan Orhan Bey, devleti Bey Sarayından yönetti. II. Murat, başkenti Edirne’ye taşımasına rağmen birçok hanedan Bursa’ya defnedildi. Bu da Edirne’nin sadece askeri başkent olduğunu gösteriyor.
Bursa’nın Türk ve Osmanlı tarihindeki önemini ve yerini DR. Talha Uğurluel ile konuşarak daha iyi anlamaya çalıştık.
İznik Süleyman Şah fetih ediyor. Sonra oğlu gelip emanetini zor da olsa bir şekilde geri alıyor. Lakin şu an günümüzde sanki orada hiç bulunmamışlar. Yani İznik’te Anadolu Selçuklularına ait bir eser yok gibi?
Çok kısa kaldılar. Süleyman Şah fetih etti. Kısa bir süre sonra gitti. Halep’i kuşatırken şehit oldu. Oğlu apar topar gitti taç giydi. Taç giydikten kısa bir süre sonra Haçlı Seferleri başladı. Haçlı Seferinde Selçuklu İznik’i bırakmak zorunda kaldı. Ama o kaldıkları kısacık sürede bile; İznik’te Selçukluya ait lahit mezarlıklar kaldı. O mezarlıkların şu an çoğu ayakta. Bir burcun üzerinde duruyor. Burç yapılırken Romalılar lahitleri dolgu malzemesi olarak kullanmışlar. Burcun üzerinde lahitlerin hepsi gözüküyor. Görmek için Yenişehir kapısından dışarı çıkıp göle doğru gitmeniz gerekiyor. Burca dikkatli bakarsanız görürsünüz. Bilmeyen göremez.
Hocam en azından şurada kalmışlar konaklamışlar diyeceğimiz bir yapıda mı yok?
800 yıl geçti üzerinden. Sonra oralar çok kuşatıldı, yıkıma çok uğradı.
Bursa Bey Sarayı ayağa kaldırılacak
Bursa Osmanlının ilk başkenti. Dolayısıyla ilk sarayda Bursa’da. Günümüzde yerini biliyoruz. Bugün ki Tophane ile askeriye binalarının bulunduğu yerde. Sarayın içi az çok biliniyor. İçerisinde büyük bir havuz olduğu hata kayıkla gezindi yapıldığı biliniyor. Bursa Bey Sarayı ile ilgili bir çalışma var mı? Tekrar ayağa kaldırılacak mı?
Bursa Bey Sarayının rölyefleri çizildi. 3 boyutlu bütün tasarımları hazırlandı. Fakat Bey Sarayı şu an askeriyenin içerisinde. Öyle olunca ilk önce askeriyenin oradan çıkmazı gerekiyor. Şu an askeriyenin çıkmasını bekliyorlar. O çıktığı zaman; sonradan askeriye için yapılan niteliksiz binaların hepsi yıkılacak. Temel kazısı yapılacak. Temel üzerine rekonstrüksiyon tamamlanacak. Bu proje yapılacak.
Bursa Bey Sarayı aslına uygun mu yapılacak? Bu alanda yeterli adam yetişmediği için Türkiye bu konuda bayağı bir sıkıntılı
Öyle bir sıkıntımız var. Ama Bey Sarayına ait elimizde bir gravür var sadece. O gravür dışında çok da bir şey yok. Ama yine de çok güzel rölyef yapılmış. Ben gördüm ve çok beğendim. Aslına uygun olup olmayacağını yapan ekip ve ekibin başıyla alakalı.
Bursa’dan sonra Edirne fetih ediliyor. II. Murat payitahtı Edirne’ye taşıyor. Lakin II Murat’ta dahil İstanbul fetih edilene kadar hanedanın mezarların hepsi Bursa’da. Edirne sadece Serhatlı başkentliği mi yapmıştır?
Aynen öyle. Bursa Osmanlı’nın ilk göz ağrısıdır. İlk tam teşekkürlü başkentidir. Ondan önce Yenişehir, Bilecik’te başkentlik yapmış. Ama Bursa bambaşka. Bursa’nın o tabiatı, sırtını Uludağ’a rastlamış, önü ova, içinde nehirler akan bir şehir. Biz şu an Bursa’nın en pis halini görüyoruz. Fomara’daki apartmanlarla birlikte tüy diktik. Düşünsene Mimar Sinan Bursa’ya bir cami yapılmasını kabul etmiyor. ‘16 yy. mimarisini oturdunuz mu 14-15. yüz yılları bozarız’ diyor. ‘O kuruluş devri mimarisini bozmaya hakkımız yok’ diyor. Koca Sina’nın Bursa’da sadece, Rüstem paşanın Kanuni için yaptırdığı bir hamamı var. Yani çok saygılılar Bursa’ya ayrı bir muhabbetleri var.
Devlet her şeyden önde idi
İstanbul başkent yapıldıktan sonra hanedan gezmek amaçlıda olsa Bursa’ya gelmişlikleri var mıdır?
Çok. Bursa’nın teleferikte Uludağ’a doğru çıktığınız zaman orada Temenni Tepesi vardır. Tepenin özeliği şudur; orda bir köşk vardır. O köşk padişahlar Bursa’ya gittiğinde ara ara kaldığı bir köşk. Eski Bursa’nın çıkışında bir av köşkü. Orda halk padişaha temennide bulunuyor. Birçok padişah orada kalmıştır.
İsyan eden şehzadeler var. Cem sulatan şehzade Mustafa gibi. Bunlar Bursa’nın dışında vefat etmelerine rağmen Bursa’ya defin ediliyor. Bunun nedeni Bursa’nın artık gözden düştüğünü göstermek midir?
İstanbul’a göre tabi daha geride. Örneğin Mahidevran Kanuni’nin eşi. Mustafa idam edilince nereye sürüldü? Bursa’ya sürüldü. Ya da cem sultan gibi. Başka bir örnek veriyim. Kanuninin oğlu Beyazıt İran’a sığındı. Ve Öldürüldü. Kanuni onun cenazesini İstanbul’a getirtmediği gibi Bursa’ya da getirtmedi. Sivas’a gömüldü. Yani şu deniliyor; ‘sen hali aştın İstanbul’a giremezsin, Bursa’ya da girmezsin. Mesela Yavuz Sultan Selim’in ağabeyleri Ahmet ile Korkut idam ediliyor. Mezarları Bursa’da. Yani İstanbul yönetim merkezi başkent. Sıkıntılı yamuğu olanlar İstanbul’ a sokulmuyor.
Gözden düşenler Bursa’ya mı defin ediliyor?
Evet. Hatta daha da gözden düşenler Rodos’a defin ediliyor. Rodos Osmanlı’da bir sürgün yeridir. Yanlış yapanı, oraya sürgün eder; 3 4 ay bakar durumunda bir düzelme var mı? Yoksa hemen idam edilir. Oraya gömülür.
Osmanlıda da şehzade olmak bayağı zordur
Aynen öyle. Güçlü devlet adamları zamanında devlet bir numaraydı. Akrabalık önemli değildi önemli olan devletti. Fatih bize göre evliya bir padişah. Üç tane sadrazamını idam ettirdi. Niye? Kendisine yamuk yaptıkları için mi? Hayır. Devlete yamuk yaptıkları için.